12. มุทิตตฺเถรคาถาวณฺณนา

ปพฺพชินฺติอาทิกา อายสฺมโต มุทิตตฺเถรสฺส คาถาฯ กา อุปฺปตฺติ? อยมฺปิ ปุริมพุทฺเธสุ กตาธิกาโร ตตฺถ ตตฺถ ภเว ปุญฺญานิ อุปจินนฺโต วิปสฺสิสฺส ภควโต กาเล กุลเคเห นิพฺพตฺติตฺวา วิญฺญุตํ ปตฺโต เอกทิวสํ สตฺถารํ ทิสฺวา ปสนฺนมานโส เอกํ มญฺจมทาสิฯ โส เตน ปุญฺญกมฺเมน เทวมนุสฺเสสุ สํสรนฺโต อิมสฺมิํ พุทฺธุปฺปาเท โกสลรฏฺเฐ คหปติกุเล นิพฺพตฺติตฺวา มุทิโตติ ลทฺธนาโม วิญฺญุตํ ปาปุณิฯ เตน จ สมเยน ตํ กุลํ รญฺญา เกนจิเทว กรณีเยน ปลิพุทฺธํ อโหสิฯ มุทิโต ราชภยาภีโต ปลายิตฺวา อรญฺญํ ปวิฏฺโฐ อญฺญตรสฺส ขีณาสวตฺเถรสฺส วสนฏฺฐานํ อุปคจฺฉิฯ เถโร ตสฺส ภีตภาวํ ญตฺวา ‘‘มา ภายี’’ติ สมสฺสาเสสิฯ โส ‘‘กิตฺตเกน นุ โข, ภนฺเต, กาเลน อิทํ เม ภยํ วูปสเมสฺสตี’’ติ ปุจฺฉิตฺวา ‘‘สตฺตฏฺฐมาเส อติกฺกมิตฺวา’’ติ วุตฺเต – ‘‘เอตฺตกํ กาลํ อธิวาเสตุํ น สกฺโกมิ, ปพฺพชิสฺสามหํ, ภนฺเต, ปพฺพาเชถ ม’’นฺติ ชีวิตรกฺขณตฺถํ ปพฺพชฺชํ ยาจิฯ เถโร ตํ ปพฺพาเชสิฯ โส ปพฺพชิตฺวา สาสเน ปฏิลทฺธสทฺโธ ภเย วูปสนฺเตปิ สมณธมฺมํเยว โรเจนฺโต กมฺมฏฺฐานํ คเหตฺวา วิปสฺสนาย กมฺมํ กโรนฺโต – ‘‘อรหตฺตํ อปฺปตฺวา อิมสฺมา วสนคพฺภา พหิ น นิกฺขมิสฺสามี’’ติอาทินา ปฏิญฺญํ กตฺวา วิปสฺสนํ อุสฺสุกฺกาเปตฺวา อรหตฺตํ ปาปุณิฯ เตน วุตฺตํ อปทาเน (อป. เถร 1.36.30-33) –

‘‘วิปสฺสิโน ภควโต, โลกเชฏฺฐสฺส ตาทิโน;

เอกํ มญฺจํ มยา ทินฺนํ, ปสนฺเนน สปาณินาฯ

‘‘หตฺถิยานํ อสฺสยานํ, ทิพฺพยานํ สมชฺฌคํ;

เตน มญฺจกทาเนน, ปตฺโตมฺหิ อาสวกฺขยํฯ

‘‘เอกนวุติโต กปฺเป, ยํ มญฺจมททิํ ตทา;

ทุคฺคติํ นาภิชานามิ, มญฺจทานสฺสิทํ ผลํฯ

‘‘กิเลสา ฌาปิตา มยฺหํ…เป.… กตํ พุทฺธสฺส สาสน’’นฺติฯ

อรหตฺตํ ปน ปตฺวา วิมุตฺติสุขํ ปฏิสํเวเทนฺโต สหายภิกฺขูหิ อธิคตํ ปุจฺฉิโต อตฺตโน ปฏิปนฺนาการํ กเถนฺโต –

[311]

‘‘ปพฺพชิํ ชีวิกตฺโถหํ, ลทฺธาน อุปสมฺปทํ;

ตโต สทฺธํ ปฏิลภิํ, ทฬฺหวีริโย ปรกฺกมิํฯ

[312]

‘‘กามํ ภิชฺชตุยํ กาโย, มํสเปสี วิสียรุํ;

อุโภ ชณฺณุกสนฺธีหิ, ชงฺฆาโย ปปตนฺตุ เมฯ

[313]

‘‘นาสิสฺสํ น ปิวิสฺสามิ, วิหารา จ น นิกฺขเม;

นปิ ปสฺสํ นิปาเตสฺสํ, ตณฺหาสลฺเล อนูหเตฯ

[314]

‘‘ตสฺส เมวํ วิหรโต, ปสฺส วีริยปรกฺกมํ;

ติสฺโส วิชฺชา อนุปฺปตฺตา, กตํ พุทฺธสฺส สาสน’’นฺติฯ –

จตสฺโส คาถา อภาสิฯ

ตตฺถ ชีวิกตฺโถติ ชีวิกาย อตฺถิโก ชีวิกปฺปโยชโนฯ ‘‘เอตฺถ ปพฺพชิตฺวา นิพฺภโย สุเขน อกิลมนฺโต ชีวิสฺสามี’’ติ เอวํ ชีวิกตฺถาย ปพฺพชินฺติ อตฺโถฯ